«Олыкмарий-влакын кавасе ватышт»

«Эксмо» савыктышын черетан книгаже марий калык нерген. Тыге манашыже лиеш гын. Вет ты гана мемнан йӱлана, тӱвыра поянлыкна писательын шӱм-чонжо гоч эртен. Денис Осокинын «Небесные жены луговых мари» (432 лышташ) книгаже февральыште ужалымашке лектын. Тыгаяк лӱман кином режиссёр Алексей Федорченкон «29 февраль» кинокомпанийже сниматлыме нерген ме ондак возенна. Эртыше ийын ноябрьыште тудым Римысе кинофестивальыште ончыктеныт.

Новелле-влак негызеш сниматлыме кинон жанржым автор-влак артхаус (англ.:аrt house, букв. «искусство-влак пӧрт») семын палемдат. Тиде мут кугу оксам кондышо, шуко ончышым авалтыше кино нерген ок ойло, лачак художественный поянлыкым ончыктымо паша нерген веле палемда. Алексей Федорченко ден Денис Осокин тений кеҥежым у кинон премьерже Йошкар-Олаштат лиеш ман ӱшанат. А тудын марте мыланна у книгам лудаш темлат.

«Небесные жены луговых мари» книгаште кажне произведений посна книга семын верланен. Кажныжын — шке титулжо, вуйлымашыже. Автор серыме мут деке шке ончалтышыжым вашталтен огыл: предложений изи буква дене тӱҥалеш, знакым кучылтмо шотыштат мемнам утыжым ок орландаре: шинчалан точко ден тире гына пернат. Кушто прозо, кушто поэзий, кушто чын, кушто йомак, кушто ош тӱня, кушто шем тӱня — чылажат луген пытарымыла чучеш. Тунамак шонымаш тичмашын шыҥдаралтын. ӧрыктарыше сӱретан сюжетым темлымыж дене лудшын кумылжым савыра. Ик-кок мут дене тичмаш сӱретым почмыжат лудшылан оҥай.

— А молан лудшын тӱткылыкшым арам кучылташ? Мый тудлан йӧнан лийже ман тыршем. Текстымат аҥысыр форматыште савыктем. Тыге лудшылан йӧнан огыл мо? Сылнымут пеш чот нугыдо, сакральный куатан лийшаш, тунамак айдеме чоныш сылнылыкым ӱдышаш, — ойла Денис Сергеевич.

Осокинын нугыдын серымыже лудшым шонаш, ала-мом уым умылкалаш тарата. Ме ты сылнымутым шке тӱняумылымашна гоч колтена. Садлан мыняр лудшо, тунар тӱрлӧ шонымаш, шижмаш лийын кертеш. Садланак огыл мо Интернет лаштыклаште, ты кино нерген ойлышыла, марий пӧръеҥ-влак ӱдыр таҥыштын чапыштым аралыме нерген чон йӱлен азапланат?..

Книгашке 11 произведенийым пуртымо. «барышни тополя. ветлуга 2004», «наркоматы. вятка. 1918», «рюмочные и шашлычные. верхний услон 2012», «отличница. июнь. 2009» произведений-влакым, ик гана лудын, пӱтынек умылаш куштылго огыл. Мутлан, «барышни тополя» 33 ужаш гыч шога. Лӱмышт “мертвая маргарита”, “мертвая марина”, “мертвая жанна”, “мертвая галина” да т.м. Тыште Алла, Ксения, Надя, Анжела, Зоя нергенат пален налаш лиеш. Кажныжлан оҥай сюжетым пӧлеклыме. Тыгодым автор могай шинчымаш дене пайдаланен – тогдаяш гына кодеш.

Ончалына «олыкмарий-влакын кавасе ватышт / небесные жены луговых мари. уржум 1970» серымыжым. «Невесты и жены луговых мари на земле с небесными не имеют заметных отличий», — манеш автор. Марий ӱдырамашлан 19 новелле пӧлеклалтын. Кажне новеллын вуймутшо «о» буква дене тӱҥалше марий лӱм дене палемдалтын: Овдачи, Опии, Оразви, Осика, Ошӱдыр, Ошаняй да т.м. Тиде йӱкым автор кавашке кычкырыме йӱк семын колеш.

Новелле-влакым марла-рушла серыме ужаш мучашлалтеш. Тидыжым тыландат лудаш темлем. Авторын строкасе мутым вераҥдыме радамжым арален кодымо.

шортына шортына

а мо верч?

ойгырена ойгырена

а кӱлеш мо?

шӱшкаш кӱлеш да яй

шупшалаш кӱлеш да яй

к а с в ы ч ы р а н г г е

в о д ы в ы ч ы р а н г г е

тыят ит урмыж

мемнан ден пырля

пырля пырля

Пырля пырля

эк покшелварня!

Лудат тыгай сылнымутым, да шижмаш авалта: пуйто автор тысе тӱнян икшывыже огыл. Пуйто ала-могай изи рож гыч вуйым луктынат, марий-влакым шымла, эскера, лончыла.

— Мый ӱшанем пӱртӱсын аналитический законжылан. Мом ышташ лиеш, мом ок лий, мо сае, мо осал, мо волгыдо, мо шеме — нине йодыш-влак мыйым эре тургыжландарат, — ойла автор.

Зоя Глушкова (Дудина)

Налмывер: «Марий Эл» газет